Kako se prenose humani papiloma virusi (HPV) – i zašto je važno da to znate?
сеп 01, 2025
Humani papiloma virusi (HPV) prvenstveno se šire kontaktom kože na kožu ili sluzokožu, pri čemu je seksualna aktivnost najčešći put infekcije. Međutim, ima više načina prenosa nego što mnogi misle – zato je važno da znate kako da se zaštitite.
Postoji više od 200 različitih sojeva HPV-a. Većina infekcija koje oni izazivaju prolazi spontano i bez simptoma, ali određeni tipovi ovog virusa mogu izazvati genitalne i druge vrste bradavica, kao i ozbiljnija zdravstvena stanja, poput raka grlića materice, vagine, vulve, anusa, penisa, vrata i grla.
Kako se prenosi HPV?
Iako je najpoznatiji po tome što se širi seksualnim putem, HPV može preći sa osobe na osobu i u svakodnevnim situacijama koje na prvi pogled ne deluju rizično. Razumevanje svih načina na koje virus može dospeti u organizam ključno je za pravovremenu zaštitu i odgovorno ponašanje. Ovo su najčešći putevi širenja:
Bilo koja vrsta genitalnog kontakta
Najčešći način širenja HPV-a jeste genitalni kontakt – bilo vulvarni, vaginalni, analni ili penilni. Međutim, važno je znati da nije potreban seksualni odnos da bi se virus preneo – dovoljno je da postoji blizak dodir kože s kožom u genitalnom području. To znači da čak i dodirivanje bez penetracije može biti rizično.
Oralni seksualni odnos i ljubljenje
Pojedini sojevi humanih papiloma virusa mogu se preneti i oralnim seksualnim kontakom, a ređe i ljubljenjem, ako osoba ima promene u ustima – poput bradavica ili ranica. Ovi tipovi virusa mogu izazvati promene u usnoj duplji, na jeziku ili u grlu.
Vertikalni prenos s majke na bebu tokom porođaja
U retkim slučajevima, HPV se može preneti i s majke na novorođenče tokom prirodnog porođaja, posebno ako majka ima aktivnu infekciju. Kod bebe se tada mogu razviti promene na disajnim putevima, što je poznato kao respiratorna papilomatoza.
Samoinfekcija
Humani papiloma virusi se ne šire samo sa osobe na osobu – u pojedinim slučajevima, mogu se proširiti i unutar tela iste osobe. Ovo se naziva samoinfekcija. Primera radi, ako osoba dodiruje bradavicu ili područje zahvaćeno virusom, a zatim istom rukom dodirne drugi deo tela, može doći do širenja infekcije.
Asimptomatski prenosioci
Jedna od najčešćih zabluda je da osoba mora imati vidljive simptome da bi prenela virus. Humani papiloma virusi mogu se širiti i kada nema nikakvih znakova infekcije – zbog čega ga mnogi nesvesno prenose dalje.
Kada treba da se konsultujete s lekarom ili drugim zdravstvenim radnikom?
Konsultujte se s lekarom ili drugim zdravstvenim radnikom u sledećim situacijama:
- Ako primetite simptome bolesti povezane s HPV-om, poput genitalnih bradavica, atipičnog vaginalnog krvarenja ili upornog bola u karlici.
- Ako imate pitanja u vezi sa širenjem virusa, vakcinacijom ili testiranjem.
- Ako ste zabrinuti za svoje seksualno zdravlje ili primetite simptome koji vam izazivaju nelagodu.
- Ako imate atipične rezultate Papa testa – lekar vam može preporučiti dodatna ispitivanja ili češće praćenje.
Vakcinacija je najbolja zaštita – dostupna je i u Srbiji!
Pored redovnih skrining testova, kao što su Papa test i redovni ginekološki pregledi, imunizacija protiv HPV-a predstavlja najbolju preventivnu meru, jer štiti od visokorizičnih sojeva virusa odgovornih za većinu karcinoma povezanih sa ovom infekcijom.
HPV vakcinacija preporučuje se prvenstveno deci i adolescentima, idealno pre nego što dođu u kontakt s virusom – odnosno pre početka seksualne aktivnosti. U Srbiji je HPV vakcina besplatna za sve devojčice i dečake uzrasta od 9 do 19 godina, a lekari apeluju na što ranije vakcinisanje. U uzrastu do 15 godina vakcina se prima u dve, a nakon toga u tri doze.
Iako je HPV vakcina najdelotvornija ako se primi pre kontakta s virusom, i odrasle osobe, koje vakcinu nisu primile u detinjstvu, mogu to učiniti naknadno.Vakcina može biti korisna i nakon stupanja u seksualne odnose, jer je moguće da osoba do tada nije bila izložena svim sojevima virusa koje vakcina pokriva.
Izvori:
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10078185/
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9293406/
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2838362/
Foto: pexels.com
